 |
| Ad fontium | Verbum Resonans | Watou 2018 | Koncerty | Studium Niepokalanów | Repertuar | Czytelnia | Galeria | Inicjatywy | Linki |
| Źródła rękopiśmienne |
Pierwsza dokumentacja rękopiśmienna repertuaru muzycznego, którego Kościół Rzymski przez wieki używa do liturgii pojawiła się w VIII wieku i nie zawierała notacji muzycznej, ponieważ ta nie była jeszcze znana. Melodie poszczególnych utworów zapisywane były w pamięci wykonawców i stamtąd niejako „odtwarzane” [1]. Pierwsze świadectwa mają bardzo nikłą ilość oznaczeń wykonawczych, jednakże dają nam one pewność, że pewne teksty były śpiewane. Najstarsze ze znanych antyfonarzy (mowa tu o antiphonale missarum – antyfonarzach mszalnych), zawierające komplet zapisów tekstów śpiewów liturgicznych, zostały opracowane przez Dom René-Jeana Hesberta i wydane pod wspólnym tytułem Antiphonale Missarum Sextuplex [2]. Jest to sześć antyfonarzy, oznaczanych skrótem pierwszej litery nazwy miejsca pochodzenia rękopisu:
M Monza, Trésor de la Cathédrale, ms. Cantatorium (II poł. IX wieku)
R Zurich, Zentralbibliothek, ms. Rh 30, Graduale z Rheinau (ca roku 800) B Bruxelles, Bibliothèque Royal, ms. 10127-10144, Graduale z Mont-Blandin (z przełomu VIII/IX wieku)
C Paris, Bibliothèque Nationale, ms. lat. 17436, Graduale z Compiegne (II poł. IX wieku)
K Paris, Bibliothèque Nationale, ms. lat. 12050, Graduale z Corbie (po roku 853)
S Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève, ms. 111, Graduale z Senlis (pomiędzy 877 a 882 rokiem)
Na marginesie jednego z graduałów – Corbie (Paris, Bibliotheque Nationale, lat. 12050), na wysokości incipitów antyfon introitów i communio widoczne są oznaczenia odnoszące się do modalności, czy tonów psalmowych poszczególnych utworów. Pojawiają się tam następujące skróty: AP, PP, AD, PD, ATR, PTR, ATE, PTE i oznaczają kolejno: authenticus protus, plagalis proti, authenticus deuterus, plagalis deuteri, authenticus tritus, plagalis triti, authenticus tetrardus, plagalis tetrardi
[3].
W Graduale Triplex, na początku każdego utworu oraz w Graduale Novum I, w Index alphabeticus cantuum I, znajdują się sigle M, R, B, C, K, S (wszystkie, lub tylko część). Obecność choćby jednego tylko skrótu świadczy o tym, że dany utwór należy do authenticum fontium gregorianorum – autentycznego repertuaru śpiewu gregoriańskiego, skomponowanego w okresie klasycznym. Grecka litera λ w miejscu któregoś z manuskryptów oznacza brak utworu w danym kodeksie.
Najstarszym znanym dokumentem mówiącym o liturgii godzin jest ms. Paris B.N. lat. 17436, zwany Antyfonarzem z Compiègne. Teksty śpiewów oficjum również zostały wydane w układzie synoptycznym w formie Corpus Antiphonalium Officii z podziałem na tradycję rzymską (cursus romanus) [4], którą reprezentują następujące antyfonarze:
C Paris, Bibliothèque Nationale, ms. lat. 17436, Antiphonale z Compiègne; (pomiędzy 860 a 880 rokiem)
G Durham, Chapitre, ms. B. III. 11, Antiphonale (XI wiek)
B Bamberg, Staatliche Bibliothek, ms. lit. 23, Antiphonale (koniec XII wieku)
E Ivree, Chapitre, ms. 106, Antiphonale (XI wiek)
M Monza, Chapitre, ms. c. 12.75, Antiphonale (XI wiek)
V Verona, Chapitre, ms. XCVIII, Antiphonale (XI wiek)
[5] z następującymi kodeksami:
H St. Gallen, Stiftsbibliothek, ms. 390-391, Antiphonale (pomiędzy 986 a 1011 rokiem)
R Zurich, Zentralbibliothek, ms. Rh 28, Antiphonale z Rheinau (XIII wiek)
D Paris, Bibliothèque Nationale, ms. 17296, Antiphonale z Saint-Denis (XII wiek)
M Paris, Bibliothèque Nationale, ms. 12584, Antiphonale z Saint-Maur-Les-Fossés (przełom XI i XII wieku)
S London, British Museum, ms. additional 30850, Antiphonale z Silos (XI wiek)
L Benevento, Biblioteca Capitolare, ms. V. 21, Antiphonale z Sain-Loup [6] (koniec XII wieku) Repertuar mszalny zawiera wiele kodeksów rękopiśmiennych, z których naj-ważniejsze i najistotniejsze, z punktu widzenia interpretacyjnego, posłużyły do opracowania wydania graduału z potrójną notacją Graduale Triplex. Sigla użyte w GT oraz GNo odnoszą się do następujących kodeksów: L Laon, Bibliothèque Municipale, ms. 239, Graduale (Lan) [1]. [2]. Notacja: sanktgalleńska z osią pisma charakteryzującą się ukośną linią elewacji i depozycji. Obecne litery romanusa oraz epizemy. Faksymile: Cantatorium de Sain-Gall, PM, 2/II; MPG, 3. E Einsiedeln, Stiftsbibliothek, ms. 121, Graduale (Ein/Mur3) [3]. [4]. Najstarszy z graduałów z notacją sanktgalleńską. Na kartach 417-427 znajduje się skrócony wersykularz antyfon komunijnych wraz z podanymi tonami psalmowymi. Notacja: sanktgalleńska z osią pisma charakteryzującą się ukośną linią elewacji i depozycji. Obecność niezwykle dużej liczby liter romanusa i epizem. Faksymile: Le codex 121 de la Bibliothèque d’Einsiedeln, PM, IV; Codex 121 Einsiedeln: Graduale und Sequenzen Notkers von St. Gallen, 2 vols., Weinheim 1991, Berlin 1996 [faksymile kolorowe, w rozmiarze oryginału 12x17 cm] [5]. Notacja: sanktgalleńska z osią pisma charakteryzującą się ukośną linią elewacji i depozycji. Obecność liter romanusa i epizem. Faksymile: Les codex 339 de la Bibliothéque de Sain-Gall, PM, I. [6] St. Gallen, Stiftsbibliothek, ms. 376, Graduale (Gal3) [7]. Notacja: sanktgalleńska z osią pisma charakteryzującą się ukośną linią elewacji i depozycji. Obecność liter romanusa i epizem. Faksymile: rękopis nieopublikowany.
[8]. Notacja: sanktgalleńska z osią pisma charakteryzującą się ukośną Faksymile: Antiphonaire de Hartker, Manuscrits de Saint Gall, PM 2/I; MPG 4/I i 4/II. B Bamberg, Staatsbibliothek, ms. lit. 6 (Bab1) [9]. [10] z Ratyzbony (nazywany Graduałem św. Emmerama), oprócz tradycyjnej części Graduale, zawiera sekwencje, antyfony procesyjne i tropy. Napisany około 1000 roku. Sądząc po dodatkach, jakie posiada, był używany w Bambergu w XI wieku. Notacja: sanktgalleńska z osią pisma charakteryzującą się ukośną linią elewacji i depozycji. Obecność liter romanusa i epizem. Faksymile: Die Handschrift Bamberg, Staatsbibliothek Lit. 6, MP II
[1] Por. E. Cardine, Vue d'ensemble..., 5. [2] Por. Antiphonale Missarum Sextuplex, red. R.-J. Hesbert, Roma 1935. [3] Por. A. Turco, La melodia gregoriana..., 33. [4] Zob. Corpus Antiphonalium Officii, vol I, Manuscripti „Cursus Romanus” red. R.-J. Hesbert, Roma 1963
[5] Zob. Corpus Antiphonalium Officii, vol II, Manuscripti „Cursus Monasticus” red. R.-J. Hesbert, Roma 1965
[6] Wydawca mianem Sain-Loup określa opactwo świętych Lupa i Zosima ufundowane przez komtura Roffredo na terenie podarowanym przez książęta Landulfe i Pardulfe w Benevencie, w 1066 roku. Zob. Corpus Antiphonalium Officii, vol II, XX.
[1] Le Graduel Romain. Édition critique, t. II, Les soures, Solesmes 1957, 57; P. Wagner, Neumenkunde. Paläographie des liturgischen Gesanges, Leipzig 1912, 250; S. Corbin, Die Neumen, Köln 1977, 87; G. Suñol, Introduction à la paléographie musicale grégorienne, Paris 1935, 142; K. Gamber, Codices liturgici latini antiquiores, Freiburg 1968, 245-246. [2] R. Fischer, Einführung in Handschriften des Gregorianischen Chorals. I. St. Gallen, Stiftsbibliothek, Codex 359: Das Cantatorium von St. Gallen, “Beiträge zur Gregorianik” 19 (1995), 61-70; Le Graduel Romain..., 132; S. Corbin, op. cit., 57; A. Lambillotte, Antiphonaire Saint-Grégoire, Brüssel 1851; K. Gamber, op. cit., 501. [3] S. Corbin, op. cit., 358; E. Jammers, Tafeln zur Neumenschrift, Tutzing 1965, 76; K. Gamber, op. cit., 513. [6] GNI używa skrótu G 376. [7] Le Graduel Romain..., 132; S. Corbin, op. cit., 357; S. Klöckner, Handschrift 376 der Stiftsbibliothek von St. Gallen, “Beiträge zur Gregorianik” 38 (2004), 79-86. [8] S. Corbin, op. cit., 357; K. Gamber, op. cit., 499.
[4] Zob. Corpus Antiphonalium Officii, vol I, Manuscripti „Cursus Romanus” red. R.-J. Hesbert, Roma 1963
[5] Zob. Corpus Antiphonalium Officii, vol II, Manuscripti „Cursus Monasticus” red. R.-J. Hesbert, Roma 1965 [6] Wydawca mianem Sain-Loup określa opactwo świętych Lupa i Zosima ufundowane przez komtura Roffredo na terenie podarowanym przez książęta Landulfe i Pardulfe w Benevencie, w 1066 roku. Zob. Corpus Antiphonalium Officii, vol II, XX. |
| Ad fontium | Verbum Resonans | Watou 2018 | Koncerty | Studium Niepokalanów | Repertuar | Czytelnia | Galeria | Inicjatywy | Linki |
| e-mail: info@clamaveruntiusti.org |